Perspectief tekenen: de truc om diepte op papier of canvas te suggeren.
Ken je dat, je tekent een huis en het ziet eruit alsof een peuter het met blokken heeft gebouwd? Alles plat, alsof je er een ander kunstwerk van hebt gemaakt. Dat komt hoogst waarschijnlijk omdat je nog geen perspectief hebt gebruikt.
Perspectieftekenen is dé manier om je tekeningen diepte te geven. Alsof je op papier of canvas ineens een 3D-effect verbeelt.
Laten we eens kijken naar de drie meest gebruikte soorten perspectief.
1-punts perspectief: de verdwijntruc
Bij 1-punts perspectief verdwijnt alles naar één punt aan de horizon.
Denk aan een lange rechte weg waar de lantaarnpalen steeds kleiner worden, totdat ze een speldenprikje lijken in de verte.
Deze illustratie laat dat goed zien:
Voorbeeld: teken een spoorlijn. Twee rails naast elkaar, steeds dichter bij elkaar, tot ze samenkomen op een punt. En voila, je hebt diepte!
Of in een kamer: het tapijt lijkt opeens erg lang, terwijl het maar een paar meter is.
2-punts perspectief: de hoek om
Bij 2-punts perspectief heb je twee verdwijn punten. Dat klinkt ingewikkeld, maar het is gewoon alsof je op een straathoek staat.
De huizen links verdwijnen naar een punt links, en de huizen rechts verdwijnen naar een punt rechts.
Het huis dat precies op de hoek staat, heeft dus een vluchtpunt naar links, en naar rechts.
Voorbeeld: teken een simpel blok, zet er twee verdwijn punten bij, en ineens heb je een wolkenkrabber die je vanaf de hoek ziet. Het lijkt wel alsof je midden in Tokyo staat.
3-punts perspectief: duizelig van omhoog (of omlaag) kijken
En dan is er nog 3-punts perspectief. Hier komt een derde verdwijn punt bij, meestal boven of onder. Dat gebruik je als je echt indruk wilt maken met extra spanning en dynamiek.
Voorbeeld: stel dat je onderaan een flat staat en je kijkt omhoog. Alle lijnen verdwijnen niet alleen naar links en rechts, maar ook naar een punt hoog in de lucht.
Het resultaat? Je tekening krijgt zoveel diepte dat je bijna nekpijn krijgt van het kijken. We noemeen dit vogelvlucht- en kikker- pespectief.
Of draai het om: kijk vanuit een luchtballon naar beneden. Alles zuigt naar een verdwijnpunt onder je mandje.
Waarom dit leuk is
Perspectieftekenen is eigenlijk een soort goochelen met lijnen. Je fopt de kijker zodat die denkt dat jouw papier een raam is naar een andere wereld.
En hoe meer je oefent, hoe sneller je “plat” kunt omtoveren naar “gaaf!”
Dus: neem een potlood, teken de horizon, zet er wat verdwijn punten op, en laat je lijnen verdwijnen alsof je een magiër bent.
Wie weet teken jij straks gebouwen die recht overeind blijven staan in plaats van scheve hutjes die eruitzien alsof ze na een zuchtje wind kunnen omvallen.
Hieronder een drietal schilderijen uit de zestiende eeuw, ook toen al wisten artiesten perspectief te gebruiken in hun kunst, vooral wanneer het om architectuur ging.
1. Het Laatste Avondmaal – Leonardo da Vinci
Leonardo was niet alleen kunstenaar, maar ook wiskundige in hart en nieren. In dit schilderij lopen alle lijnen in de zaal (de muren, het plafond, de tafelkanten) naar één verdwijn punt, precies achter het hoofd van Jezus.
Daardoor trekt je blik automatisch naar het midden. Een perfecte demonstratie van 1-punts perspectief. Meer over dit pas gerestaureerde, fascinerende kunstwerk hier.
2. De School van Athene – Rafaël
Dit fresco in het Vaticaan is misschien wel de ultieme showcase van perspectief.
Alle zuilen, vloertegels en boogconstructies verdwijnen naar een centraal punt tussen de filosofen Plato en Aristoteles.
Hierdoor lijkt de zaal eindeloos diep, terwijl het gewoon een plat oppervlak is. Wederom 1-punts perspectief, maar sterk overdreven.
3. De Toren van Babel – Pieter Bruegel de Oude
In dit schilderij zie je een gigantische toren die de hemel in draait.
Pieter Bruegel gebruikte hier een soort 3-punts perspectief: de toren loopt niet alleen weg naar links en rechts, maar ook omhoog, naar een punt dat buiten het doek lijkt te liggen.
Het geeft je een duizelig gevoel, alsof je er zelf onder staat. Jeziet de ondrkant van boven, en de top van onderen.
Op mijn webpagina over architectuur staan een aantal van mijn illustraties, waar dit een belangrijg gegeven was.